²âàíî-Ôðàíê³âñüêà
îáëàñíà óí³âåðñàëüíà íàóêîâà
á³áë³îòåêà ³ì. ².Ôðàíêà

Àäðåñà áiáëiîòåêè:

76018
ì. Iâàíî-Ôðàíêiâñüê
âóë. ×îðíîâîëà, 22
òåë. 0342 75-01-32
fax: 53-21-89
E-mail:

³ää³ë êîìïëåêòóâàííÿ:
E-mail:
òåë. 0342 752479

³ää³ë ìèñòåöòâà:
E-mail:

Êðàºçíàâ÷èé â³ää³ë:
E-mail:

Íàóêîâî-ìåòîäè÷íèé â³ää³ë:
E-mail:
òåë. 03422 53-32-31

Ãðàô³ê ðîáîòè:

Ùîäåííî: 10:00 - 18:00
Ñóáîòà - âèõ³äíèé äåíü
Càí³òàðíèé äåíü - îñòàíí³é ÷åòâåð ì³ñÿöÿ

ÐÎÄÈÍÀ ÔÐÀÍÊÀ



   ϳçíüî¿ îñåí³ 1993 ðîêó æóðíàë³ñòñüêà äîðîãà ïðèâåëà ìåíå äî ßâîðîâà íà Ëüâ³âùèí³. Ó ðàéäåðæàäì³í³ñòðàö³¿ ¿¿ ãîëîâà çàïðîñèâ ìåíå äî ñâîãî êàá³íåòó. ² ÿê æå ÿ çäèâóâàâñÿ, çàñòàâøè òóò ê³ëüêîõ ÷èíîâíèê³â, êîòð³, ñõèëèâøèñü íàä ñïèñêàìè ãðîìàäÿí (ìàëîçàáåçïå÷åíèõ, ÿê ÿ ïîò³ì çðîçóì³â), ... ä³ëëè öóêîð ³ áîðîøíî. Ïîÿñíèëè, ùî ïðèâ³ç ¿ì äåñÿòü òîíí öóêðó ³ ï'ÿòü - áîðîøíà îäèí äîáðèé ÷îëîâ³ê, ñêàçàâ - ïðîñòî â äàðóíîê, ³ ïîïðîñèâ ðîçäàòè ö³ ïðîäóêòè ëþäÿì.
   Äîáðî䳺ì âèÿâèâñÿ Ïåòðî Ãàëóùàê, ç ÿêèì äåùî ï³çí³øå òóò æå â êàá³íåò³ ìåíå ïîçíàéîìèëè. ³äòîä³ ó íàñ çàâ'ÿçàëèñÿ äîáð³ ñòîñóíêè, ÿê³ íå ïåðåðèâàëèñÿ âñ³ ö³ ðîêè. Àëå òà äèâîâèæíà "öóêðîâà ³ñòîð³ÿ" ³ äîñ³ â ìî¿é ïàì'ÿò³, âîíà ñòàëà äëÿ ìåíå â ÿê³éñü ì³ð³ ëàêìóñîâèì ïàï³ðöåì ïðè îö³íö³ ìî¿õ çíàéîìèõ ³ç á³çíåñîâîãî ñåðåäîâèùà, íîâèõ óêðà¿íö³â,ÿê ¿õ íàçâàºìî. Òîä³ ó Ïåòðà òà éîãî äðóæèíè Îëåñ³ áóëî òðîº ñèí³â, íèí³ - øåñòåðî. Íåäàâíî ÿ çíîâó çóñòð³÷àâñÿ ç ãëàâîþ öüîãî âåëèêîãî ñ³ìåéñòâà. Ðàçîì ç ïàíîì Ïåòðîì, ñïîä³âàþñÿ, çàö³êàâèòü ÷èòà÷³â "Ãàëè÷èíè.".
- Ïåòðå Ìèðîñëàâîâè÷ó, Âè äåìîíñòðóºòå âðàæàþ÷å çíàííÿ ñâîãî ðîäîâîäó. Íàçèâàºòå äåñÿòêè é äåñÿòêè ³ìåí ³ç ùåäðî ðîçãàëóæåíîãî ðîäîâîãî äåðåâà, àëå ÿ ïîïðîñèâ áè Âàñ ñâîþ ã³ëêó â ö³é áëàãîäàòí³é ãóùàâèí³. ³ä êîãî éäå Âàøå ïðàâíóêîâå êîð³ííÿ?
- Ó ²âàíà Ôðàíêà áóëî ÷åòâåðî ä³òåé. Ñèíè: Àíäð³é, Òàðàñ, Ïåòðî ³ äî÷êà Ãàííà. Ïåòðîâ³ ²âàíîâè÷ó Áîã äàâ äâîõ äî÷îê. ² îäíà ç íèõ - ²âàííà, ÿêó â ñ³ì'¿ íàçèâàëè Àñÿ, ñòàëà ìîºþ ìàìîþ, âèéøîâøè çàì³æ çà Ìèðîñëàâà Ãàëóùàêà. Îêð³ì ìåíå, íàðîäèëèñÿ ùå ÷îòèðè ñåñòðè. Ìàð'ÿíà âè¿õàëà ñâîãî ÷àñó äî Àìåðèêè. Îðèñÿ, íà æàëü, çàê³í÷èëà ñâ³é çåìíèé øëÿõ ó 1997 ðîö³. Ç Àíäð³àíîì íàñ æîðñòîêî ðîçâåëà äîëÿ.
- ßêùî âè ìàºòå íàì³ð ðîçêàçàòè ïðî ïðåäñòàâíèê³â ï'ÿòîãî ïîêîë³ííÿ - ïðàïðàâíóê³â, - áóäü-ëàñêà äîêëàäí³øå.
- Ó íàñ ç äðóæèíîþ Îëåñåþ øåñòåðî ä³òåé. سñòü ñèí³â. Ñòàðøèé, Ìèðîñëàâ-Îëåêñàíäð, â÷èòüñÿ ó ô³çèêî-ìàòåìàòè÷íîìó ë³öå¿. Äðóãèé, ßðåìà-Äàð³é, çàê³í÷èâ äåâ'ÿòü êëàñ³â òîãî æ ë³öåþ. Çîðÿí-Ðîìàí ïåðåéøîâ äî äåâ'ÿòîãî êëàñó øêîëè ¹ 28. Ìàðê³ÿíà Éîñèïà äíÿìè ïðè÷àùàâ âëàäèêà ²ãîð Âîçíÿê ó öåðêâ³ Êèðèëà ³ Ìåôîä³ÿ. Ïðíà ðîäæåíí³ ²âàíà-Ïàâëà ìåí³ ïîùàñòèëî áóòè ïðèñóòí³ì. Íàéìîëîäøîìó Áîãäàíîâ³-Þë³þ, 17 òðàâíÿ ìèíóâ ð³ê. Âëàñíå, öåé äåíü äëÿ ìåíå ïîäâ³éíî îñîáëèâèé. Àäæå â äåíü íàðîäæåííÿ ñèíà ìåíå â³äâåçëè äî ë³êàðí³ ç îáøèðíèì ³íôàðêòîì, ³ ÿ äîðîãîþ äî ðåàí³ìàö³¿ áà÷èâ ÿñêðàâå ðàçþ÷å ñâ³òëî â ê³íö³ òóíåëþ òà ç øâèäê³ñòþ ïàñàæèðñüêîãî åêñïðåñà âë³òàâ ó ìåðåõòëèâå ñÿéâî.
- Âè â Âàø³ - Ãàëóùàêè. ×è íå áóëî ñïîêóñè â ïîäâ³éíîìó ïð³çâèù³, ùîá ÷åðåç äåô³ñ çâó÷àëî - Ôðàíêî?
- Ïîâ³ðòå, ùî í³. ² òóò ð³÷ íå ó áðàêîâ³ ÷åñòîëþáñòâà, â íåáàæàíí³ ìàò ïåâíó âèãîäó àáî â íåðîçóì³íí³, ùî ÷àñîì ãó÷íå ³ì'ÿ ñïðèÿº êîðèñòîëþáíîìó âèòÿãàííþ ÿêèõîñü æèòòºâõ áëàã. Íå áóëî í³ ðîçäóì³â ç öüîãî ïðèâîäó, í³ òì á³ëüøå íàì³ð³â. Âñå çíà÷íî ïðîñò³øå. Öå òàáó, âèïëåêàíå â êîæíîìó ç íàñ ìàìîþ. Ñàìå âîíà ïðèâ÷èëà íàñ íå ñïîêóøàòè ñåáå äàðåìíî ³ íàïîêàç íàëåæí³ñòþ äî âåëèêî¿ ëþäèíè, à îòæå, - ³ äî ïð³çâèùà. Ó òîìó æ ÿ ïåðåêîíóþ ³ ñâî¿õ ñèí³â.
- Âè êàçàëè ìåí³,ùî ºäèíèé ïðÿìèé ñïàäêîºìåöü ²âàíà Ôðàíêà - Ðîëàíä Òàðàñîâè÷ - áåçä³òíèé. Òî, ìîæå, âàðòî ïîðóøèòè çàïîâ³ò Âàøî¿ ìàìè ³ äàòè ñèíàì ïîäâ³éíå ïð³çâèùå?
- ß äóìàþ, ùî ãåí³é, ÿêèé â³äáóâñÿ ³ âèçíàíèé,íå ïîòðåáóº ï³äæèâëåííÿ. Äî ðå÷³, ï³ä ÷àñ ïðåçåíòàö³¿ êíèãè ïðî Çèíîâ³þ Òàðàñ³âíó, ñåñòðó Ðîëàíäà Òàðàñîâè÷à, ç³ ìíîþ íà öþ äåë³êàòíó òåìó ðîçìîâëÿëà âíó÷êà ð³äíîãî áðàòà ²âàíà Ôðàíêà - Îíóôð³ÿ. Âîíà çàïðîïîíóâàëà ìåí³ äàòè ä³òÿì äðóãå ïð³çâèùå - Ôîàíêî. Ìîâëÿâ, í³÷îãî íåãîæîãî â öüîìó íå íåìàº, àäæå ¿¿ ñèí Àíäð³é ìຠïð³çâèùå ²âàíà ßêîâè÷à. Àëå ÿ äóìàþ ³íàêøå. Íà ñâîº ãëèáîêå ïåðåêîíàííÿ, ä³òè ïîâèíí³ ìàòè ïð³çâèùå ñâîãî áàòüêà. Ïðè öüîìó, çâè÷àéíî, íå çàáóâàòè ñâî¿õ ïðàùóð³â, çíàòè ¿õ ³ìåíà ³ äîáð³ ä³ÿííÿ, ñòàâèòèèñÿ ç ïîøàíîþ. Äíÿìè ÿ ïîâåðíóâñÿ ç Òåðíîï³ëëÿ, äå â³äáóâàëèñÿ çóñòð³÷³, ïðèñâÿ÷åí³ þâ³ëåºâ³ ²âàíà Ôðàíêà. Ìåíå ä³òè çàïèòàëè, ÷îìó ÿ ìàþ ïð³çâèùå Ãàëóùàê, à íå Ôðàíêî. Äîâåëîñÿ ïîÿñíèòè, ùî íå ïð³çâèùå ñëàâèòü ëþäèíó, à ëþäèíà - ïð³çâèùå. Íà òîìó é ñòîþ.
- ×è ÷àñòî Âàì äîâîäèëîñÿ çóñòð³÷àòèñÿ ç ðîäè÷àìè-ñàìîçâàíöÿìè ²âàíà Ôðàíêà?
- Íå òàê ùîá ÷àñòî, àëå òðàïëÿëîñÿ. Íà áàãàòî âîíè íå ïðåòåíäóþòü, ³ â ñâî¿õ àìá³òíèõ óñòðåìë³ííÿõ çà äàðìîâîþ ÷àøêîþ êàâè äàë³ çà íåêîìïåòåíòíó áàëàêàíèíó ïðî "ñâîãî" âåëèêîãî ïðåäêà íå éäóòü. ª ñåðåä íèõ âåñ³ëüí³ ãåíåðàëè, çàïèñí³ ðîäè÷³ äëÿ â³äñèäæóâàííÿ â ïîðåçè䳿 ï³ä ÷àñ óðî÷èñòîñòåé, îäíîôàì³ëüö³.
   Çàïàì'ÿòàëàñÿ òàêà çóñòð³÷. Âèéøëà â ñâ³ò êíèãà "Ïåòðî Ôðàíêî". Îïîâ³äàííÿ ïðî ñèíà ²âàíà ßêîâè÷à, ìîãî ä³äà. Çðîçóì³ëî, çíàéîìëþñÿ ç àâòîðîì. Éîãî ³ì'ÿ ³ ïð³çâèùå - Ïåòðî Ôðàíêî. Òàêèé îñü äèâíèé çá³ã îáñòàâèí - ³ ãåðîé íàðèñó, ³ àâòîð - ç îäíàêîâèìè ïð³çâèùàìè. Çãîäîì çð³äêà áà÷èëèñÿ. Îäíîãî ðàçó ïàí Ïåòðî ïðèçíàâñÿ ìåí³, ùî äî ðîäó ²âàíà Ôðàíêà í³ÿêîãî ñòîñóíêó íå ìàº, ïðîñòî îäíîôàì³ëåöü...Ïðîòå â ïåðåäìîâ³ äî âèäàííÿ òàê ³ çàëèøèëîñÿ: "ðîäè÷ ²âàíà Ôðàíêà".
- Íàñê³ëüêè ìîæó ñóäèò, Âè ´ðóíòîâíî çíàºòå ñâ³é ðîäîâ³ä íå ò³ëüêè ïî ë³í³¿ Ôðàíêà, àëå é ïî ë³í³¿ Ãàëóùàêà. ×è íå òàê?
- ß âèð³ñ íà ðîçïîâ³äÿõ ñâ áàáóñ³, Îëüãè Ôðàíêî, äðóæèíè
Ïåòðà ²âàíîâè÷à, ³ íà ñïîãàäàõ ä³äóñÿ é áàáóñ³ Ãàëóùàê, ó ä³âîöòâ³ - Óëÿíè Êîðäóáè. Ìåí³ ùå â òîìó äàëåêîìó äèòèíñòâ³ çàïàëî ðîçêàçàíå ä³äóñåì - Éîñèïîì Âàñèëüîâè÷åì. г÷ ó ò³ì, ùî â ñ³ì'¿ ä³äà Ãàëóùàêà áóëî 12 áðàò³â ³ ñåñòåð, ³ âñ³ âîíè âèéøëè, ÿê ìîâèòüñÿ, â ëþäè. ̳öíî ñòîÿëè íà íîãàõ. ijä ì³é ïðîâîþâàâ â³ñ³ì ðîê³â, ç 1914-ãî ïî 1922-èé. ϳñëÿ îêîï³â âñóïèâ äî óí³âåðñèòåòó ³ çàê³í÷èâ þðèäè÷íèé ôàêóëüòåò. Ñòàâ äîêòîðîì íàóê. À öå, ÿ âàì ñêàæó, çà Ïîëüù³ îé ÿê âàãîìî çâó÷àëî ³ ö³íóâàëîñÿ. Äèïëîì öåé âèñèòü ó íàì íà âèäíîìó ì³ñö³ - õàé ä³òè áà÷àòü. À âíóêè ç'ÿâëÿòüñÿ - çíàò áóäóòü ç êîëèñêè, ÿêîãî ìè ðîäó-ïëåìåí³. Éîñèï Ãàëóùàê áóâ ñó÷àñíèêîì ²âàíà Ôðàíêà, ³, â³äïðîñèâøèñü ç ôðîíòó, ïðîâîäæàâ éîãî â îñòàííþ äîðîãó. Äóìàþ, ä³ä, ÿê í³õòî ³íøèé, ðîçóì³â çíà÷óù³ñòü òâîð÷îñò³ Ôðàíêà äëÿ ìàéáóòí³õ ïîêîë³íü ³ äóæå íàïîëåãëèâî, ÷åðåç ÷èòàííÿ ³ ïîÿñíåííÿ éîãî ñòàòåé ³ òâîð³â, ïðàãíóâ ïðèùåïèòè ìåí³ äîáð³ äóìêè, áóäèâ äèòÿ÷ó òà þíàöüêó ñâ³äîì³ñòü. À ìèíóâ ÷àñ, ³ ìåí³ ñàìîìó çàõîò³ëîñÿ ä³çíàòèñÿ á³ëüøå. ²íòåðåñ ïåðåð³ñ ó çàõîïëåííÿ, ùî ñòàëî çãîäîì ïðîñòî íàñóùíîþ ïîòðåáîþ, íåîáõ³äí³ñòþ. Òàêèé æå øëÿõ îçíàéîìëåííÿ ³ ï³çíàííÿ ïðîõîäÿòü ìî¿ ä³òè. Ðàäóº, ùî ç ¿õ áîêó öå ùèðî.
- ßê íà ìåíå, ³ì'ÿ ²âàíà Ôðàíêà - öå íàñàìïåðåä éîãî òâîð÷à ñïàäùèíà. Ùî Âè ìîæåòå ñêàçàòè ç öüîãî ïðèâîäó?
- ß ïåðå÷èòàâ óñå, ùî âèäàâàëîñÿ ó Ðàäÿíñüêîìó Ñîþç³. Âñå áåç âèíÿòêó. Ïëþñ òå, ùî çáåð³ãàëîñÿ.â íàøîìó áóäèíêó ³ áóëî âèäàíå äî ïðèõîäó ×åðâîíî¿ àð쳿. Ìåí³ ïîùàñòèëî, áî ïðåêðàñíèìè ³ ôðàíêîçíàâöÿìè áóëè ì³é ä³ä, ïðî íüîãî ÿ âæå ãîâîðèâ, ³ Çèíîâ³ÿ Ôðàíêî - ëþäèíà äèâîâèæíî¿ ³ ¿ äóæå íåïðîñòî¿ äîë³. ¯¿ ñâîãî ÷àñó çààðåøòîâóâàëè, ï³ääàâàëè ìîãóòíüîìó ïñèõîëîã³÷íîìó òèñêîâ³ â ï³äâàëàõ ÊÄÁ. ² ï³ñëÿ êàò³âåíü, êîëè âîíà îïèíèëàñÿ íà âîë³, ¿¿ ïåðåñë³äóâàëè, ñòåæèëè çà íåþ, ïèñàëè íà íå¿ ñïðàâíî ³ ðåãóëÿðíî äîíîñè. Âîíà ïåðåñèëèëà âñ³ ö³ á³äè, âèñòî¬ÿëà, ³, áóäó÷è óí³êàëüíî îáäàðîâàíîþ, çàëèøèëà ñâ³òëèé ñë³ä íà çåìë³. Áàãàòî â³äîìèõ óêðà¿íñüêèõ ô³¬ëîëîã³â áóëè ¿¿ ó÷íÿìè ³ äáàéëèâî çáåð³ãàþòü ïàì'ÿòü ïðî Çèíîâ³þ Òàðàñ³âíó. Íà æàëü, âîíà ï³øëà â³ä íàñ ðàíî, ó 66 ðîê³â, ïðîäîâæèâøè ñåáå â äâîõ ñèíàõ, òàêèõ æå îáäàðîâàíèõ ³ óñï³øíèõ ó íàóö³, ÿê ³ ¿õíÿ ïîê³éíà ìàò³íêà.
   Íîâ³ âèäàííÿ, ÿê³, íà æàëü, óêðàé ð³äêî ç'ÿâëÿþòüñÿ íà êíèæêîâèõ ïðèëàâêàõ, çâè÷àéíî æ, íå ìèíàþòü ïîâç ìîþ óâàãó. Îñü íàéñâ³æ³ø³, ³ âîíè, äî ðå÷³, ç³ ìíîþ. (Ïîêàçóº òðèòîìíèê "Âèáðàí³ òâîðè", âèäàâíèöòâî "Êîëî", 2005 ð., Äðîãîáè÷). ×èì ö³íí³ ö³ òðè êíèæêè? Ó íèõ îïóáë³êîâàí³ ò³ ïðàö³ Ôðàíêà, ÿê³ íå óâ³éøëè äî éîãî ç³áðàííÿ òâîð³â, âèäàíîãî â 1975-1987 ðîêàõ ³ áóëè íåáàæàí³ äëÿ ðàäÿíñüêî¿ âëà¬äè, ÿêà çðîáèëà ç Ôðàíêà çðàçêîâî-ïîêàçîâîãî ñîö³àë³ñòà. Àëå æ â³í òàêèì íå áóâ!
   Îñü éîãî ñòàòòÿ "Ùî òàêå ïîòóï", îïóáë³êîâàíà ùå 1913 ðîêó ³ ìàéæå çîâñ³ì íåâ³äîìà øèðîêîìó êîëó ÷èòà÷³â. Ôðàíêî â ö³é ñòàòò³ äຠïîâíèé àíàë³ç ðîçâèòêîâ³ ëþäñüêî¿ öèâ³ë³çàö³¿, ïîêàçóþ÷è, äî ÷îãî ìîæóòü ïðèçâåñòè òàê³ ñóñï³ëüíî-åêîíîì³÷í³ ôîðìàö³¿, ÿê ñîö³àë³çì ³ êîìóí³çì.
   Ôðàíêî çíàâ 14 ìîâ ³ íà áàãàòüîõ ç íèõ ïèñàâ. Îñü ùî â³í ïèøå ³ â àâòîðñüê³é ïåðåäìîâ³ äî îäíîãî ïîëüñüêîãî âèäàííÿ. ß âàì çà÷è¬òàþ, ÿêùî íå çàïåðå÷óºòå. Ó ïåðø³é ÷àñòèí³ ðîçì³ðêîâóº ïðî ãåí³¿â - îáðàíö³â äîë³, âåëèêèõ ³ îðèã³íàëüíèõ ó äîáðîìó ³ çëîìó, ó ùàñò³ ³ ñòðàæäàííÿõ. Âîíè - êîðèôå¿ ë³òåðàòóðè. À îñü ÿê Ôðàíêî ãîâîðèòü ïðî ðåøòó ïèñüìåííèê³â. Öèòóþ: "Ïå÷óòü âîíè ùîäåííèé õë³á äëÿ ðîçóìîâîãî âæèâàííÿ. Âîíè, âèáóäîâóþòü áóä³âëþ öèâ³ë³çàö³¿, àëå ¿õ ³ìåíà íå áóäóòü âèêàðáóâàí³ íà ôðîíòîí³".
²âàí Ôðàíêî íå çàðàõîâóâàâ ñåáå äî ãåí³¿â. Çà íüîãî öå çðîáèëè äîñë³äíèêè éîãî òâîð÷îñò³, áàãàòî ç ÿêèõ á³ëüøå ÷îðíèëà âèòðàòèëè íà âèñíîâêè ïðî õâîðîáè ³ "ìàñîíñòâî" Ôðàíêà, í³æ íà äîñë³äæåííÿ éîãî òâîð÷îñò³...
- Ìè áóëè ðàçîì íà Ëè÷àê³âñüêîìó êëàäîâèù³, íà ì³ñö³ ïîõîâàííÿ ²âàíà Ôðàíêà. Äåíü áóâ îñîáëèâèé - 90 ðîê³â ç äíÿ éîãî ñìåðò³. Ñóäÿ÷è ç ïðèñóòíîñò³ ñîòí³ ëþäåé, ìîæíà ãîâîðèòè, ùî ñþäè íå çàðîñòຠíàðîäíà ñòåçÿ?
- Ñòåæêà äî ïàì'ÿòíèêà ²âàíîâ³ Ôðàíêó íå çàðîñòå í³êîëè. Ìè ùå çîâñ³ì ñêèíóëè ç ñåáå òÿãàð êîìóí³ñòè÷íî¿ ñïàäùèíè, íå äî ê³íöÿ âè÷àâèëè ç ñåáå ðàáà. Àëå ïîáà÷èòå,ìèíå íåáàãàòî ÷àñó, ³ ëþäè çàïîëîíÿòü êëàäîâèùå, ³ ñåðåä íèõ íå áóäå äóõîâíèõ ðàá³â. Áî ñîðîìíî áóòè óêðà¿íöåì ³ íå çíàòè, íå øàíóâàòè ñâî¿õ âåëèêèõ ïðåäê³â íà ÿêèõ çåìëÿ íàøà, Áàòüê³âùèíà íàøà òðèìàºòüñÿ.

 

Áºëÿºâ Å. Ðîäèíà Ôðàíêà  / Å.  Áºëÿºâ // Ãàëè÷èíà. - 2006. - 22 ëèï.

Îíîâëåíî 23-11-2024
© 2020. ÎÓÍÁ iìåíi I. Ôðàíêà